Rok 1989 zapoczątkował w Polsce lawinę zmian, z których wiele dotyczyło również sposobu organizacji i zarządzania państwem. Podstawą dla reform było za- łożenie, że mieszkańcy danego miasta czy wsi najle- piej wiedzą, którzy ludzie są kompetentni i godni zaufania na tyle, aby można było im przekazać zarządzanie danym terytorium. Pierwsza zmiana dokonała się właśnie w 1990 roku, kiedy to reaktywowano samorząd gminny z gminą (jako podstawową jednostką samorządową) oraz sejmikiem samorządowym, reprezentującym gminę na szczeblu województwa. Powiaty, w których skład wchodzą gminy lub obszar miasta na prawach powiatu, powróciły po reformie administracyjnej w 1999 roku.
Od tego czasu lokalne terytorium ma trzy stopnie: woje- wództwo (np. małopolskie), powiat (np. krakowski) i gminę (np. Kraków). Na każdym z tych poziomów działa odpowied- ni poziom samorządu: władz wojewódzkich, powiatowych i gminnych.
Kraków jest miastem na prawach gminy i na prawach powiatu.
Samorząd lokalny oznacza wspólnotę mieszkańców danego terytorium, można wręcz powiedzieć: „lokalnych obywatelek i obywateli”, z których wszyscy są odpowie- dzialni za ową wspólnotę, czyli GMINĘ. Podczas wyborów samorządowych członkowie samorządu, czyli dorośli miesz- kańcy, wybierają spośród siebie przedstawicieli, którzy w ich imieniu będą gminą, na przykład Krakowem, zarzą- dzać.
Jako osoba pełnoletnia możesz:
- Głosować w referendum oraz w wyborach do lokal- nego samorządu, czyli wybierać swoich przedstawicieli do Rady Dzielnicy, w której mieszkasz, do Rady Miasta oraz prezydenta miasta). Jeśli nie skorzystasz z tych moż- liwości, sam(a) odbierasz sobie prawo do krytykowania wyników, nawet jeśli będą one różne od Twoich oczeki- wań. Te oczekiwania możesz wyrazić przede wszystkim głosując biorąc udział w wyborach.
- Zorganizować referendum lokalne w sprawie, którą uważasz za ważną dla Twojej społeczności. Wszystkie in- formacje o referendum lokalnym znajdziesz w Interneto- wym Systemie Aktów Prawnych: http://isap.sejm.gov.pl/ (np. według hasła „referendum”).
- Zostać członkiem Rady Miasta lub Rady Dzielnicy, w której mieszkasz - jeśli tylko masz pomysły i chęć działania, znasz mieszkańców, ich problemy i po- trzeby, potrafisz przygotować program zawierają- cy Twoje propozycje (cele i sposoby działania). Infor- macje o Radzie Twojej dzielnicy znajdziesz na stronie: www.bip.krakow.pl.
Udział w wyborach to tylko element uczestnictwa w życiu Twojej społeczności – głosowanie zajmuje kilka minut raz na kilka lat! Można robić coś jeszcze: na bieżąco, systematycznie obserwować prace przedstawicieli samo- rządu i urzędników, zgłaszać swoje propozycje, brać udział w spotkaniach otwartych (są organizowane np. w związku z planowanymi inwestycjami), uczestnicząc w konsulta- cjach (również on-line), tworząc własne incjatywy obywa- telskie lub przyłączając się do istniejących. Warto zacząć od odwiedzenia www.dialogspoleczny.krakow.pl - krakowskie- go portalu, poprzez który odbywają się konsultacje społecz- ne oraz przekazywane są informacje o planowych i realizo- wanych w Krakowie działaniach.
