Jako obywatel(ka) funkcjonujesz – czy tego chcesz czy nie – w określonym systemie zasad i przepisów. Zwykle fakt ten uznajemy za oczywisty: podpisujemy umowę o pracę, zawieramy umowę z firmą zakładającą sieć internetową, rozliczamy się z urzędem skarbowym, kupujemy samochód na kredyt, idziemy do lekarza. Wszystkie te przypadki ozna- czają, że Ty oraz druga strona – pracodawca, urząd, firma, sklep, bank – przyjmujecie wzajemnie wobec siebie określo- ne zobowiązania. Komplikacje zaczynają się zwykle wtedy, gdy zasady umowy zostają złamane – „zawalasz” z czymś w pracy, nie spłacasz w porę raty kredytowej, nie składasz w odpowiednim terminie zeznania podatkowego itd. Trzeba ponieść konsekwencje. Ale może się też zdarzyć, że to druga strona łamie zasady – pracodawca nie wypłaca pensji, firma wysyła powiadomienie o nie wiadomo jak i dlaczego naliczonych odsetkach, placówka medyczna odmawia wydania dokumentacji lekarskiej lub uniemożliwia dostęp do leka- rza, zakupiony przedmiot okazuje się wadliwy. Co ma zrobić osoba, która nie posiada ani odpowiedniej wiedzy o prze- pisach, ani pieniędzy, aby za pomoc zapłacić prawnikowi? Na szczęście istnieją instytucje, które świadczą bezpłatną, fachową pomoc prawną.

Taką pomoc oferują rzecznicy: praw obywatelskich, praw pacjentów oraz konsumentów oraz poradnie prawne działające na uczelniach wyższych i w organizacjach poza- rządowych. Szukaj pomocy u ludzi i w instytucjach, które wiedzą jak korzystać z prawa.

Ochroną praw i wolności osób fizycznych i prawnych (np. organizacji) zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich [RPO]. Jeśli prawa te zostały naruszone przez instytucję publiczną lub jej funkcjonariusza, możemy i powinniśmy zwrócić się do Biura RPO – najpierw zostaną sprawdzone wszystkie fakty związane z problemem, a jeśli RPO stwierdzi naruszenie Twoich dóbr (czyli praw), zażąda wszczęcia po- stępowania w tej sprawie oraz zacznie działać wykorzystując wszelkie możliwe i prawnie określone środki. Rzecznik Praw Obywatelskich ma swój urząd w Warszawie, ale kon- takt z jego biurem jest bardzo prosty – wystarczy napisać lub zadzwonić, a pracownicy tej instytucji poinformują Cię o kolejnych krokach. Pamiętaj, że wszystkie listy kierowane do RPO muszą być podpisane – jest to warunek konieczny, aby Twoja sprawa została rozpatrzona.

w każdy poniedziałek, w godz. 13.00-16.00, w Małopolskim Urzędzie Wojewódzkim przy ul. Basztowej 22 (II piętro) odbywają się dyżury dla osób potrzebujących pomocy RPO.

Co zrobić, jeśli zostały złamane Twoje prawa konsu- menckie? Przykładowo, gdy zakupiłeś/aś towar posiadający wady lub cechy, o których nie poinformował Cię sprze- dawca albo etykieta na opakowaniu (np. o tym, że produkt zawiera szkodliwe substancje), gdy sprzedawca lub pro- ducent nie chcą wywiązać się ze zobowiązań wynikających z gwarancji (częsty przypadek) – dodajmy, że dotyczy to zarówno produktów, jak i usług. Wówczas pomocy szukaj u Rzecznika Konsumentów. Rzecznik udziela porady prawnej(bezpośrednio, telefonicznie lub mailowo), może też podjąć interwencję w danej sprawie, np. występując do sprzedaw- cy lub producenta z pismem, w którym wskaże jego zobo- wiązania wobec konsumenta.

e-mail: rzecznik.konsumentow@um.krakow.pl

Zajrzyj również na stronę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: www.uok ik.gov.pl, na której znajduje się wyszukiwarka instytucji działających w danym mieście, po- magających konsumentom rozwiązać problem.

Prawa Pacjenta

- Jeśli Twoja skarga dotyczy niewłaściwego zacho- wania personelu (lekarza, pielęgniarki, osoby pracującej w rejestracji), interweniuj u bezpośredniego przełożone-

- Jeśli dotychczasowe kroki okazały się nieskuteczne, skontaktuj się z Rzecznikiem Praw Pacjenta. Rzecznik może z urzędu lub na wniosek strony: żądać wszczęcia postępowania oraz brać udział w toczącym się postępo- waniu.

Aleja Zjednoczenia 25, Warszawa

www.nfz-krakow.pl oraz www.nfz.gov.pl (przeczytaj m.in. ABC pacjenta, gdzie opisane są wszystkie zasady korzystania z publicznej służby zdrowia w Polsce).

Osobom niezamożnym pomocy prawnej udzielają stu- denci ostatnich lat studiów prawniczych (nad jakością ich pracy czuwają pracownicy naukowi). Taka studencka porad- nia prawna działa również w Krakowie: przy Wydziale Pra- wa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jeśli więc potrzebujesz pomocy prawnej, a nie stać Cię na zapłacenie prawnika, udaj się do poradni, w której po podpisaniu od- powiedniego oświadczenia (iż nie stać Cię na płatną poradę prawną i że nie posiadasz prawnika z urzędu) oraz po wypeł- nieniu specjalnego kwestionariusza, student zajmujący się daną dziedziną prawa (np. prawem cywilnym, administra- cyjnym, karnym) przygotuje na piśmie odpowiedź – oczywi- ście nie na miejscu – zostaniesz poinformowany, kiedy masz się zgłosić po poradę, jakie kroki powinieneś/powinnaś poczynić i jakie są sposoby rozwiązania problemu.

tel./fax (12) 430 19 97, tel. kom. 506 006 672 www.law.uj.edu.pl (w menu wybierz „poradnia prawna“), e-mail: poradnia.prawna@uj.edu.pl