Tężec – ciężka choroba zakaźna występująca zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Wywołuje ją Clostridium Tetanii (Laseczka Tężca) przypominająca w przybliżeniu pałeczki do gry na perkusji. Mogą one rozwijać się jedynie w środowisku pozbawionym tlenu atmosferycznego. Stan chorobowy wywołuje za pośrednictwem neurotoksyn tetanospazminowych, które poprzez nagromadzenie acetylocholiny w płytkach nerwowo-mięśniowych, powodują porażenie, a w konsekwencji śmierć.

Tężcem nie można się zarazić od innego człowieka, a jedynie za pośrednictwem brudnej wody, ziemi, piasku bądź odchodów zwierzęcych. W świecie zwierząt najczęstszym nosicielem i przekaźnikiem choroby jest koń. Wśród tych zwierząt występuje 45% umieralność. Inne zwierzęta najczęściej dotykane tężcem to np. świnia, kot, pies, wilk, lis oraz wszystkie rodzaje bydła domowego.

Spory wytwarzane przez C. Tetani wnikają w tkanki poprzez skaleczenia bądź przetarcia skóry właściwej. Tam wegetują w czym są bardzo podobne do wirusów i kiełkują. W sprzyjających warunkach zajmuje im to od 3-14 dni. W ranach powierzchniowych przy pomocy innych drobnoustrojów (dlatego tak ważne jest mycie każdej ranki). Namnażając się w miejscu zakażenia produkuje toksyny: tetanospazminę, tetanolizynę i fibrynolizynę. Tetanospazmina atakuje komórki nerwowe w mózgu i zaburza ich działanie w taki sposób że blokuje naturalne odruchy blokujące. Osłabiając wydzielanie się glicyny i kwasu gamma-aminomasłowego powoduje wzrost napięcia mięśni i w konsekwencji skurcze mięśni szkieletowych. Tetalolizyna natomiast uszkadza litycznie czerwone ciałka krwi.

Pierwszymi objawami pojawiającymi się między 9 a 14 dniem są osłabienie odporności i układu wydalniczego, następnie występuje ścisk mięśni twarzoczaszki nazwany od znanego bohatera Sardonicusa uśmiechem sardonicznym. Pod koniec przebiegu choroby następuje naprężenie mięśni grzbietu i karku co powoduje wygięcie się ciała w łuk. Przed wydaniem diagnozy powinno się wykluczyć inne choroby takie jak: zapalenie mózgu czy wściekliznę. Leczenie zaczynamy oczyszczeniem i zabezpieczeniem zranienia. Następnie wzmacniamy układ odpornościowy poprzez podanie surowicy przeciwtężcowej (antytoksyny) oraz anatoksyny.

Obecnie stosuje się cały program szczepień przeciwtężcowych. Najpierw w pierwszym roku życia szczepi się dziecko dwukrotnie, następnie w 18 miesiącu życia i następnie co pięć lat. Przed zarażeniem można się uchronić przede wszystkim poprzez ostrożność i dokładną higienę rąk oraz wszystkich innych rejonów mających kontakt z brudem czy ziemią.