Wiera Gran. Głos niezwykły, przenikający, smutny i poruszający. Gwiazda przedwojennej polskiej i światowej sceny muzycznej. Uroda hollywoodzkich aktorek porównywana do Grety Garbo. To wszystko przekreśla wojna i pobyt żydowskiej piosenkarki w getcie. Zostaje tajemnicze pytanie: czy Wiera faktycznie kolaborowała z niemieckim okupantem? Na to pytanie premierowy głośny dokument „Wiera Gran"... nie odpowiada.

ZE SZCZYTU NA DNO

Historia życia Wiery Gran to droga z wyżyn sławy i uznania na same dno. Była odkryciem dwudziestolecia międzywojennego, dumą Polaków i Żydów. Na jej koncerty przychodziły tłumy, zagrała też w ostatnim nakręconym w Polce filmie w języku jidysz. Wybuch wojny przyniósł artystce wielki dylemat: wybrać emigrację czy zostać w Warszawie? W trosce o matkę została w ojczyźnie wtedy ograniczonej do murów getta. Nawet tam jednak nie zaprzestała artystycznej kariery. Niewielu wie, że w fatalnych warunkach dzielnic żydowskich nadal trwało życie kulturalne. W warszawskiej kawiarni „Sztuka" pojawiały się rzesze widzów, chętnych oderwać się od tragedii na ulicach, sprzedających to, co najcenniejsze, aby na chwilę zapomnieć się w dźwiękach muzyki. Nie tylko Żydzi uwielbiali jej głos. Wkrótce została poproszona o koncert dla nazistów, a w 1942 wyszła z getta. Jak? Dlaczego przeżyła? Szczęście? Kolaboracja? Tego nie wyjaśniono do dzisiaj.
Po wojnie aż 3 sądy orzekły jej niewinność. Nie uwierzył jej własny naród. Od końca wojny gdziekolwiek się nie pojawiała, tam ciągnęło się za nią piętno kolaborantki. Gdy chciała wystąpić w Izraelu, tamtejsza społeczność zaprotestowała, grożąc, że przyjdą na występ w obozowych pasiakach.  Od tej pory zaprzestała śpiewania, popadała w coraz głębszą chorobę psychiczną i samotność. Umarła w ciasnym, zagraconym i brudnym paryskim mieszkaniu zapomniana przez swój naród, zapomniana przez wszystkich.

"AGATA TUSZYŃSKA"

„Wiera Gran' to dokument bardzo nietypowy. Opowiada nie tyle historię samej artystki, co proces tworzenia książki na jej temat przez pisarkę - Agatę Tuszyńską. To zapis dyskusji, jakie przeprowadzała z przeciwnikami Wiery i tymi przekonanymi o jej niewinności. Pojawiają się też prowadzone przez wiele lat rozmowy telefoniczne między pisarką a nieprzyjazną i niechętną do wyznań Wierą. Wszystko opatrzone piękną muzyką ze szczęśliwych lat sławy i młodości, urzekającymi plakatami z występów tak kontrastującymi z sytuacją pogrążonej w depresji staruszki. Jednak uczynienie z Agaty Tuszyńskiej niejako głównej bohaterki sprawia wrażenie, że sama historia Wiery w filmie ginie. Większą uwagę  przyciąga upór pisarki w poszukiwaniu faktów niż dzieje gwiazdy zniszczonej przez ludzkie plotki. Nadmiar relacji sprawia też, że film pozostawia widza w sytuacji, kiedy właściwie sam już nie wie, czy Gran zasługuje na pochwałę czy pogardę.

SZPILMAN ZŁY

Najbardziej zaskakujące w całym dokumencie są sfilmowane wypowiedzi samej Wiery z końca XX wieku, które rzucają nowe światło na część historii. Chodzi tutaj o opinię artystki o najbardziej znanym światu wojennym pianiście - Władysławie Szpilmanie. Niegdyś współpracownicy (on akompaniował jej w „Sztuce") z jakiegoś powodu zamienili się w zawziętych wrogów. On stale przestawiał Wierę jako zdrajczynię narodu, a w swoich zwierzeniach z wojny całkowicie pominął jej istnienie. Ona formułuje jeszcze poważniejsze zarzuty - stwierdza, że Szpilman był członkiem żydowskiej policji w getcie, znanej przecież z jeszcze większego okrucieństwa niż sami Niemcy. O nim jednak powstał oscarowy „Pianista" i w oczach ludzi zostanie taki jak w filmie Polańskiego. O Wierze nakręcono tylko skromny dokument, który obejrzy tylko kilka tysięcy ludzi i wcale jej w ich oczach nie zrehabilituje...

FESTIWAL DOKUMENTÓW (I NIE TYLKO)

Film ten miał premierę w ramach 52. Krakowskiego Festiwalu Filmowego, można było go też obejrzeć w cyklu filmowej dwójki: „Świat bez fikcji". Festiwal potrwa do 3 czerwca, a co ciekawego można jeszcze zobaczyć, warto sprawdzić na stronie www.krakowfilmfestival.pl